Ido Saluto 3/2024

** ENTWURF *** ENTWURF *** Edito / 2024 / 3 ISSN: 2700-600X (Print) Ido-Saluto! Editita dal Germana Ido-Societo Kontenajo Parolo da la redakterio Einladung zur Jahreshauptversammlung 2024 und Antrag des Vorstandes der DIG Rubriko: Ido-vivo - Aktivaji e novaji di nia asociuro e la Idistaro La internaciona Ido-renkontro 2024 en Madrid Günter Schlemminger prizentis nova libro Kurta novaji Rubriko: Linguo La grupo Linguo aceptas nova Ido-vorti Rubriko: Historio Per preso de extere. 80 yari ante nun haltigis Miklós Horthy la deportado di la Hungara Judi. Rubriko: Voyajo Bulgaria: La piktinda parko Iskar-Panega da Rumo Todorova Rubriko: Literaturo Originala poemi da Vincente Costalago Rubriko: Cienco La linguo dil delfini. Pri nomi ed altra aferi da Jürgen Viol Parolo da la redakterio Liebe Leser und Leserinnen des Ido-Saluto! Das internationale Ido-Treffen in Madrid hat mir einmal mehr bewiesen, dass Ido als gesprochene Sprache funktioniert. Wie es der Organisator José Maria Rodriguez treffend ausdrückte: Ido ist die Sprache der Freundschaft. So konnte ich auf diesem Treffen neue Freunde gewinnen und es war wieder einmal faszinierend zu sehen, wie Personen, die zum ersten Mal Ido sprechen, sich schnell mit erfahrenen Idisten verständigen können. Die spanischen Idisten kommunizierten untereinander stets auf Ido. Das nächste internationale Idotreffen 2025 wird in Potsdam stattfinden und sollte für jeden deutschen Idisten ein zusätzlicher Anreiz sein, die persönlichen Sprachfähigkeiten so zu verbessern, dass er oder sie mit den ausländischen Idisten auf Ido kommunizieren kann. Am 15./16. November 2024 werden die Berliner Idisten wieder mit einem Infostand und einem Vortrag auf der internationalen Sprachenmesse EXPOLINGUA vertreten sein. Leider kostet diese Teilnahme Geld und die Deutsche Ido-Gesellschaft hat deutlich mehr Ausgaben als Einnahmen. Daher werden wir auf der Jahreshauptversammlung am 14.11.2024 in Berlin darüber abstimmen, ob der "Ido-Saluto!" ab dem Jahr 2025 nur noch digital verschickt wird. Eine Papierausgabe würde es nur noch für diejenigen geben, die zusätzlich bereit sind, 25 Euro zu bezahlen. Der Bezug der Papierausgabe ist im Mitgliedsbeitrag dann nicht mehr enthalten. Ohne diese Maßnahme können wir mittelfristig die Miete des Ido-Archivs in Berlin nicht mehr bezahlen und auch eine Teilnahme an der EXPOLINGUA wäre nicht mehr möglich. Diese Nummer des "Ido-Saluto!" zeigt wieder einmal wie vielfältig die Aktivitäten unserer Ido-Gemeinschaft, der Idistaro, sind. Ich wünsche eine angenehme Lektüre! Dr. Thomas Schmidt Präsident der Deutschen Ido-Gesellschaft Ich bitte alle Mitglieder, ihren Jahresbeitrag für 2024 von 24 Euro auf das u.a. Konto einzuzahlen. Vielen Dank! Deutsche Ido-Gesellschaft e.V., Postbank Berlin, IBAN: DE88 1001 0010 0184 5661 06 BIC: PBNKDEFF Einladung zur Jahreshauptversammlung der Deutschen Ido-Gesellschaft e.V. (DIG) 2024 am 14.11.2024 in Berlin Liebe Mitglieder und Freunde der Deutschen Ido-Gesellschaft e.V.! Die diesjährige Jahreshauptversammlung der Deutschen Ido-Gesellschaft e.V. findet am Donnerstag, dem 14. November 2024, in der Kommunalen Begegnungsstätte Rusche 43, Ruschestraße 43, 10367 Berlin um 18 Uhr statt - einen Tag vor der diesjährigen EXPOLINGUA. Alle Mitglieder und Interessenten sind herzlich eingeladen, daran teilzunehmen. 1. Begrüßung der Teilnehmer und Gäste durch den Vorstand der DIG 2. Wahl eines Versammlungsleiters / einer Versammlungsleiterin 3. Wahl eines Protokollführers / einer Protokollführerin 4. Beschluss über das Rederecht der Gäste und Feststellung der Beschlussfähigkeit 5. Beschluss über die Tagesordnung 6. Bericht des Vorstandes der DIG 7. Kassenbericht 8. Bericht der Kassenprüferin 9. Diskussion zu den TOP 6-8 10. Diskussion über die Vakanz der Funktion des Schatzmeisters / gegebenenfalls Wahl eines Schatzmeisters / einer Schatzmeisterin 11. Entlastung des Vorstandes und der Kassenprüferin 12. Anträge und Verschiedenes 13. Schlusswort Alle Mitglieder können schriftlich vorab Anträge an die Versammlung stellen oder mündlich während der Veranstaltung, die auf der Jahreshauptversammlung diskutiert und abgestimmt werden. Die Versammlung findet auf Deutsch statt. Für den Vorstand Dr. Thomas Schmidt, Präsident der Deutschen Ido-Gesellschaft e.V. Antrag des Vorstandes der Deutschen Ido-Gesellschaft e.V. an die Jahreshauptversammlung der DIG 2024 zum zukünftigen Versand der Mitgliederzeitschrift „Ido-Saluto!“ Antrag: Aufgrund der angespannten Finanzlage der Deutschen Ido-Gesellschaft e.V. beantragt der Vorstand, dass die Mitgliederzeitschrift „Ido-Saluto!“ zukünftig nur noch digital als PDF-Datei an die Mitglieder der Deutschen Ido-Gesellschaft e.V. verschickt wird. Eine papierne Version des „Ido-Saluto!“ kann gegen einen kostendeckenden Aufpreis von 25 Euro (innerhalb Deutschlands) pro Jahr bestellt werden. Der Bezug der Papierversion ist jedoch nicht im Mitgliedsbeitrag enthalten. Begründung: Nachdem die in Schweden ansässige Ido-Stiftung nur noch akademische Projekte finanziert und keine Ido-Vereinigungen mehr unterstützt, ist uns eine wichtige Finanzquelle weggebrochen. Die Einnahme aus Mitgliedsbeiträgen und Spenden decken die laufenden Kosten des Vereins wie die Miete des Ido-Archivs in Berlin, die Teilnahme an der Sprachenmesse EXPOLINGUA, Druck und Versand des „Ido-Saluto!“, die Kosten der Internetpräsenz des Vereins usw. nicht einmal ansatzweise. Damit der Verein handlungsfähig bleibt und seine Aktivitäten fortsetzen kann, sieht sich der Vorstand zu diesem bedauerlichen Schritt gezwungen. Gez. Der Vorstand der Deutschen Ido-Gesellschaft e.V. Ido-vivo - Aktivaji e novaji di nia asociuro e la Idistaro La internaciona Ido-renkontro 2024 en Madrid Inter la 22ma e 24ma agosto eventis en la Hispana chefurbo Madrid la internaciona Ido-renkontro 2024. Me voyajis a Hispania kun mea spozino e mea 15 yari evanta filiulo. Me esis poke deceptita, ke la renkontro havis nur 9 partoprenanti ed on ne povas dicar ke mea samfamiliani esas vera Idisti. Esis nur ni tri kom reprezentanti di Germania e sis Hispana Idisti, do on mustas konstatar ke ol esis Germana-Hispana Ido-renkontro. Me tre regretas la mikra nombro dil partoprenanti, pro ke la programo dil renkontro esis tre interesanta e meritus plu Idisti. La loko dil konfero esis la studentino-hemo Estuhome proxim la centro di Madrid. Kustomale ibe habitas studentini, ma dum la somerala monati Estuhome esas rezideyo anke por turisti. Ni povis habitar, konferar e manjar dejuneto ibe. Estuhome situesas en la 5ma etajo di edifico e havas anke konfereyo e bela teraso en la 6ma etajo. Dum la tota renkontro esis tre varmega en Madrid. La temperaturi esis inter 35 e 39 gradi. La konfero en Madrid esis la triesma Ido-konfero en Hispania pos Barcelona en la yaro 1963 e Valencia en la yaro 2016. Ni havis sis diskursi en Ido da kin diferanta personi. Ja ye la 22ma di agosto pos la oficala inauguro nia hosto José Maria Rodriguez apertigis la renkontro per ecelanta diskurso pri la historio dil Hispana Ido-movemento. Ni saveskis multa detali e la agado dil maxim importanta Hispana Idisti quale Pedro Marcilla Ferrús (1875-1952), qua esis membro dil Akademio di Ido ed autoro dil granda Ido-Hispana vortaro. Ye la nexta matino dum nia exkurso tra Madrid per turismala reda autobuso ni haltis ye templo di Debod. Ca templo esas de Egiptia, ma esis translokita a Madrid por evitar sua destrukto pro la granda konstrukturo-projeto dil Asuan-digo inter 1960 e 1971. Itziar Gartzia explikis a ni la templo e mem povis lektar kelka hieroklifi. La prezidanto dil Germana Ido-Societo (GIS) Thomas Schmidt facis diskurso vespere pri la laboro dil Germana Ido-Societo e la posiblesi dil nacionala Ido-asociuri. La maxim importanta aktivaji dil Germana Idisti esas la publikado dil jurnalo "Ido-Saluto!" e partoprenar la internaciona linguo-ferio EXPOLINGUA. La maxim granda problemo dil GIS esas la financi pro ke la asociuro anke mustas financar la Ido-arkivo en Berlin en qua esas multa historiala dokumenti dil Ido-movado. En la diskutado ni komparis la laboro dil Germana Ido-Societo kun la laboro dil Hispana Ido-Societo. Pos to Pilar Gómez Movellán diskursis pri feminista temo "La vorto di laboristini". Ye la saturdio ni facis granda exkurzo ad El Escorial, qua situesas cirkume 50 kilometri de Madrid. El Escorial esas monarkeyo, ma samtempe la kastelo dil Hispana rejo en la autuno. Ni havis guidisto, qua parolis e la Hispana e la Germana bone. Por la dejuno ni manjis en restorerio proxim de El Escorial saporoza Ido-paella, qua havis multa frukti di maro quale sepii e kreveti. Nia Hispana samideani fondis en la restorerio oficale la Hispana Ido-Societo. Antonio Martinez elektesis kom prezidanto e José Maria Rodriguez kom sekretario dil Hispana Ido-Societo e Itziar Gartzia la kasero. La nova fondita asociuro intencas registrar su oficale che la ministerio por interna aferi di Hispana kom nacionala asociuro. Fenomeno esis ke nia Hispana samideani renkontris su unesme personale. Li konocis su til la renkontro en Madrid nur per interreto o telefono, ma li dum la tota konfero interkomunikis inter su nur en Ido e ne krokodilis. Me esis tre impresita per to. Ye la vespero ni havis plusa du diskursi. José Maria Rodriguez naracis pri la Ido-helpo retaro dum la interna milito di Hispania. Il raportis ke tri Idisti exekutesis per la armeo di General Franco, du arestesis en karcero e du Idisti iris ad exterlando en la exilo por salvar su. La samideani ne persekutesis pro ke li esis Idisti, ma pro ke li esis komunisti ed anarkiisti. Plu kam 100 Idisti en la tota mondo kolektis pekunio e sendis nutrado a familii di Hispana Idisti e mem helpis fugar Idisto Valentin Gomez de Hispania a Francia. Dum la regno dil Franco-rejimo Ido ne esis interdiktata e mem povis organizar su en asociuro. La chefo dil Ido-asociuro en Ido dum ca periodo esis funcioneri dil Franco-rejimo quale Juan Luis de Nadal. Mea spozino Antje Klatte facis diskurso pri aktuala temi en muzei, pro ke el laboras kom guidistino en diversa Berlinana muzei. Me tradukis la diskurso de la Germana aden Ido. Aktuala problemi di muzei esas la questiono dil origino dil arto-verki, pro ke ofte li esis furtita o raptita da koloniala povi. La relato inter la muzeo kom loko e la interreto en qua la muzei anke prizentis sua arto-verki esas altra aktuala problemo. Antje Klatte anke prizentis la koncepto dil Humboldt-Forumo en Berlin. En la edifico dil anciena kastelo dil Prusiana reji nun esas diversa muzei. La internaciona Ido-renkontro 2024 esis tre sucesoza. Ido esis la linguo di interkomuniko inter la partoprenanti. E quale nia hosto José Maria Rodriguez dicis Ido esas la linguo di amikeso. Idisti esas rondo di amiki, qui komunikis inter su per Ido. Ni anke havis la fenonemo ke personi qui partoprenis unesmafoye en fizikala Ido-renkontro povis perfekte komunikar en Ido quale nia samideano Alfonso Borrega e mem mea spozino komencis komunikar en Ido. La internaciona Ido-renkontro decidis ke la nexta internaciona Ido-renkontro 2025 eventos en Potsdam, qua esas proxima dil Germana chefurbo Berlin. La Germana Ido-Societo invitos omna Idisti al chefurbo di Brandenburgia. Günter Schlemminger prizentis sua nova libro Ye la 27ma julio 2024 Günter Schlemminger prizentis sua nova libro en Berlin. Il tradukis la novelo "Ek la vivo di nul-valoranto" da Joseph von Eichendorff ad Ido. La libro havas 212 pagini kontenante e Germana originalo e la Ido-tradukuro. La libro kustas 23 Euro. Günter bezonis quar monati por la tradukado. Il naracis ke il posedas ca libro, ma nultempe lektis la novelo en la Germana, ante tradukar ol en Ido. Günter naracis ke la ideo tradukar ca libro esis konsequantajo di vizito dil urbo Köthen. Ibe Günter Schlemminger vizitis la ja mortinta Idisto Günter Anton. Günter Anton montris a Günter Schlemminger la urbo ed en Köthen esas anke ita domo en qua Joseph von Eichendorff habitis por kurta tempo. La filiino di Joseph von Eichendorff komprabis ca domo. La novelo "Ek la vivo di nul-valoranto" publikigesis 1826 ed esis kulmino dil literaturala epoko dil tarda romantikismo en Germania. La novelo esis adaptita kom filmo plurfoye. Günter Schlemminger naracis ke il spektis la filmo-versiono dil GDR da Celino Bleiweiß ek la yaro 1973 en la cinemo. La chefa rolon dil Nul-valoranto pleis la Usona-aktoro Dean Reed, qua esis tre populara en GDR. Vu povas komprar la sequanta libri da Günter Schlemminger che la Germana Ido-Societo: Me pensas ofte pri Piroshka (Hugo Hartung) 30 Euro Voyo-gardisto Thiel (Gerhart Hauptmann) 15 Euro La rakonto pri la mikra Muck/La kolda kordio (Wilhelm Hauff) 20 Euro Ek la vivo di nul-valoranto (Joseph von Eichendorff) 23 Euro (TS) Kurta novaji Germana Ido-Societo sendis informi pri Ido al Germana membri dil Europana Parlamento Dum la komenco dil junio 2024 elektesis la Europana Parlamento en la membro-stati dil Europana Uniono. La elekto dil 96 Germana membri dil Europana Parlamento eventis ye 9ma junio 2024. La Germana Ido-Societo skribis ad omna 96 nov-elektita Germana deputati dil Europana Parlamento personala elektronikala letro por gratular li pro la elekto e por informar li pri Ido. Nia komuna idiomo esis propozita kom solvuro dil linguo-problemo dil Europana Union. La 27 membri dil Europana Uniono havas 24 oficala lingui. Ido povus esar helpilo por faciligar la interkomunikado inter la 27 membro-stati. Le letro esis sendita a la personala e-posto adresi di omna 96 deputati. La unesma respondi da deputati ja arivis. Zahlreiche Besucher am Ido-Stand auf Berliner Stadtteilfest Die Präsentation der Deutschen Ido-Gesellschaft (DIG) auf einem Stadtteilfest im Berliner Stadtbezirk Lichtenberg am 15. Juni 2024 stieß auf eine erfreuliche Resonanz beim Publikum: Während der vierstündigen Veranstaltung auf dem Münsterlandplatz besuchten nahezu pausenlos Interessenten aller Altersgruppen den Ido-Stand. Sie wurden vor allem von der von Rudolf Gensch gestalteten Auslage des vielfältigen Angebots an Lehrbüchern und literarischen Werken auf Ido angezogen. Dorothea Haberland, Eberhard Scholz und Rainer Höhling erläuterten den Ursprung und die Grundzüge der Plansprache, die den meisten Besuchern unbekannt war. Dabei konnten sie auf bewährte Lehrmittel wie eine Tafel mit der anschaulichen Ido-Wortbildung zurückgreifen. Viele Besucher bedienten sich der deutschsprachigen Werbebroschüre „Propagili“ zum Mitnehmen. Einige zeigten Interesse an der Arbeit der DIG und hinterließen ihre E-Mail-Adressen für eine Kontaktaufnahme.++RH Lernolibro da Boris Aaronov ripublikigita Boris Aaronov (1907-1987) esis eminenta Idisto de Ukraina dum la tempo dil Soviet-Uniono. Il pleis la guidanta rolo en la Ido-klubo "Amikeso" en la Ukrainiana chefurbo Kiev. En la yaro 1969 Boris Aaronov publikigis lernolibro por Ido en la Rusa linguo. En la agosto 2024 la Rusa Idisto Alexandar Klinovski korektigis ca lernolibro e ripublikigigis ol en la interreto. La libro havas 64 pagini e kontenas expliko dil Ido gramatiko en la Rusa e mikra Ido-Rusa e Rusa-Ido vortaro. Kom texto-exempli ni trovas en la libro da Aaronov mikra texto pri Lenin e la texto dil kanto "La Internacionalo). Vu trovas la libro hike por lektar e deskargar: http://www.ido.li/wiki-images/RusaIdolernolibro.pdf Du libri da Vincente Costalago en Ido La Hispana autoro Vincente Costalago, qua ja publikigis plura libri en Interlingue (Occidental), Lingua Franca Nova (Elefen) e multa altra internaciona helpolingui, publikigis en la agosto 2024 sua unesma du verki en Ido. La libreto "Poemeti" havas 12 pagini e kontenas originala poemi en Ido. La duesma verko "La predicajo di Hakum" esas fantazio-rakonto pri la rejio Hakum. Ol havas 28 pagini e la autoro mem kreis propra linguo por la habitanti di sua inventita lando. En ca numero dil "Ido-Saluto!" vu provas kelka orignala poemi da Vincente Costalago, quin il skribis mem nur por nia revuo. On povas lektar e deskargar amba libri che la ret-situo archive.org hike: https://archive.org/details/Poemeti https://archive.org/details/la-predicajo-di-hakum-final-2 Nova Ido-Facebook grupo "Ido-Literaturo" sucesas Che la sociala retaro Facebook esas multa Ido-grupi. La Portugalana Ido-autoro Goncales Neves kreis ye la 3ma julio 2024 la nova grupo "Ido-Literaturo". La grupo divenis rapide la maxim aktiva Ido-grupo che Facebook. Ibe publikigesas preske omna dio poemi, rakonti e diversa artiklo koncernanta Ido-literaturo. En la grupo on anke diskutas e komentas la singla kontributi. Ye la 17ma septembro 2024 la grupo ja havis 54 membri. Hike esas la ligilo al grupo "Ido-Literaturo": https://www.facebook.com/groups/456797680448379 Linguo La grupo Linguo aceptas plura nova Ido-vorti Pos la Ido-renkontro 2022 en Dessau la grupo "Linguo" en la interreto fondesis kun la skopo aceptar ed oficaligar od adminime rekomendar nova vorti, qui ankore mankas en Ido. La Google-grupo "Linguo" ja laboras e decidis pri nova vorti. La vorti esas propozi e rekomendi. Hike esas la adreso di la grupo en la interreto: https://groups.google.com/g/linguo En la listo vu trovas la 14 vorti, qui aceptesis da la grupo inter 1ma septembro e 13ma novembro 2023. Hike esas detali pri ca vorti: Fonto lingui: A = Angla, F = Franca, G = Germana, H = Hispana, I = Italiana, R = Rusa, L = Latina ed E = Esperanto badminton-o Definuro: (sporto) Sporto simila a teniso, praktikata sur agro plu mikra, per raketi plu lejera e volano. Tradukuri: AFI badminton | G Badminton | H bádminton | R бадминтон Fonto-lingui: AFGHIR (videz supere) cientologi-o Definuro: Ciencala-religiala movemento fondita da L. Ron Hubbard en Usa (1952), segun qua singla persono esas ne-mortiva spiritala ento e lua transvivo dependas de lu e de lua kapableso atingar frateso kun la cetera homi e kun la universo. Tradukuri: A scientology | F scientologie | G Scientology | H cienciología | I scientology | R саентология Fonto-lingui: AFGHIR (videz supere) cientolog-o Definuro: Sequanto di cientologio, sive apartenanta al oficala Eklezio di Cientologio, sive restanta extere en la tale nomizita Libera Zono. Tradukuri: A scientologist | F scientologue | G Scientologe | H cienciólogo | I scientologo | R саентолог Fonto-lingui: AFGHIR (videz supere) guru-o Definuro: I. Hindua spiritala maestro. II. (figurale) Respektata ed influiva experto pri ula fako. Tradukuri: AFI guru | F gourou | G Guru | H gurú | R гуру | E guruo Fonto-lingui: AFGHIR (videz supere) haiku-o Definuro: Speco di poemeto triversa, qua havas origino en la literaturo Japoniana, kun kontenaji deskriptanta la naturo. Tradukuri: A haiku | F haïku | G Haiku | H haiku | I haiku | R хайку Fonto-lingui: AFGHIR (videz supere) judo-o Definuro: (sporto) Japoniana lukto-sporto inter du personi. Tradukuri: AFHI judo | G Judo | H yudo | R дзюдо | E ĵudo Fonto-lingui: AFGHIR (videz supere) makrobiotik-o Definuro: Specala vivo-stilo de Aziana origino, karakterizata inter altri da nutrala sistemo qua uzas precipue legumi e cereali sen kemiala adjuntaji e klasifikas la nutrivi segun la principo di "yin" e "yang". ~ano: Adepto di makrobiotiko. Exempli: Makrobiotikala nutrivo, disho, restorerio. Tradukuri: A macrobiotics | F macrobiotique | G Makrobiotik | H macrobiótica | I macrobiotica | R макробиотика | E makrobiotiko Fonto-lingui: AFGHIR (videz supere) seitan-o Definuro: Sponjatra manjajo ek frumenta gluteno, tre proteinoza, ofte konsumata da vejetarani, vegani e makrobiotikani. Tradukuri: AFI seitan | G Seitan | H seitán | R сейтан Fonto-lingui: AFGHIR (videz supere) sinalef-o Definuro: (linguistiko) Uniono pronuncala e metrikala di vokalo finala di vorto a vokalo komencala di la vorto sequanta, tale ke la du vokali pronuncesas en la sama eksuflo ed egardesas kom apartenanta ad un silabo en la verso. Tradukuri: A synalepha | F synalèphe | G Synaloiphe, Synaloephe | H sinalefa | I sinalefe | R синалефа Fonto-lingui: AFGHIR (videz supere) sinerez-o Definuro: (linguistiko) Uniono pronuncala e metrikala di du vokali normale formacanta hiato, en vorto, tale ke li egardesas kom apartenanta ad un silabo, quale se li formacus diftongo. Tradukuri: A synaeresis | F synérèse | G Kontraktion, Synärese | H sinéresis | I sineresi | R синереза Fonto-lingui: AFGHIR (videz supere) taip-ar Definuro: (tr.) Skribar ulo presante la klavi di taipilo, *komputoro, edc. ~ilo: Mashino, nun poke uzata, per qua on skribas sur papero presante klavi sur qui esas grabita la korespondanta literi. Tradukuri: A to type | F dactylographier | G tippen, eintippen | h mecanografiar, dactilografiar | I dattilografare, digitare | R печатать (на машинке) | E tajpi Fonto-lingui: AFGHI taipan-o Definuro: (zoologio) Komuna nomo di plura Australiana serpenti del genero Oxyuranus del familio Elapidae, longa, rapida e tre venenoza. Tradukuri: AI taipan | F taïpan | G Taipan | H taipán | R тайпан Fonto-lingui: AFGHIR (videz supere) volan-o Definuro: Mi-sfero korka o (nun plu ofte) kauchuka, provizita an la plana parto per krono ek plumi o (nun plu ofte) plastika reto, quan on impulsas per raketo por badmintono. Tradukuri: A shuttlecock | F volant | G Federball | H volante | IE volano | R волан Fonto-lingui: FHIR (videz supere) voleibal-o Definuro: (sporto) Sporto en qua du esquadi sis-homa, plasizita amba-latere di pendanta reta bendo, esforcas igar balono transirar la reto e falar adsur l’adversa agro, impulsante ol per la manui o (min ofte) per la kapo. Tradukuri: AF volleyball | G Volleyball | H voleibol, vóleibol, balonvolea, vóley | I pallavolo, volley | R волейбол | E volejbalo, retpilko Fonto-lingui: AFGHIR (videz supere) Historio Per preso de extere 80 yari ante nun Miklós Horthy haltigis la deportado di la Hungara Judi Ye la 6-ma julio 1944 la chefo dil Hungariana stato Miklós Horthy imperis cesar la deportado di la Hungara Judi ad Auschwitz. Til ca instanto meze di mayo per helpo di la Hungariana jendarmaro ja plu kam 430 000 Juda homi esis deportita al exterminanta kampeyi. Pos selektado di la labor-kapabla personi cirkume 80 procento di la arivinti esis asasinita en gas-chambri. Kande Horthy ye komenco di julio haltigis la transporti pro internaciona preso la lando esis preske vakua. Nur en Budapest vivis ankore cirkume poke plu kam 200 000 Judi. Adolf Eichmann e sua stabo dividabis Hungaria ante la komenco di la deportadi a sis zoni. La Judi, qui lojis en la chefurbo e sua cirkumajo, deportez kom lasta ad Auschwitz. La balda agado esis ja prontigita per to, ke la Judi esis kun-presabita en cirkume 2000 domi, qui esis markizita per flava stelo. L'urbestro ye la 16-ma junio promulgabis konvenanta lego. Por la koakto-translojo la koncernanta personi havabis nur kin dii tempo. Judi darfis restar exter sua domi sur strado nur de dek-e-un til dek-e-kin kloki. Federito dil Nacionalsocialisti Konsiderite formale Hungaria olim ne esis okupata lando, ma federito di nacionalsocialista Germania. Ye la 20-ma novembro 1940 la lando adheris al Axo-Pakto inter Germania, Italia e Japonia. Ja depos la marto 1920 Horthy stacis ye la pinto di autoritoze strukturigita stato, qua inter altro esis dominacita per forta anti-semitismo, e depos la 1930-a yari anke per legi kontre Judi segun la modelo di nacionalsocialista Germania. Dum la „Holocaust“ Hungaria distingis – quale la maxim multa guvernerii, qui esis federita o kunlaboranta - inter la propra e la stranjera Judi. En 1941 la Hungara autoritati extradis 20 000 Judi a la Germani por deporto aden l'exterminanta kampeyi, qui esis konsiderita kom exterlandani. En januaro 1942 Hungariana soldati, qui servis en parto di Yugoslavia kom garnizon-trupi, ocidis cirkume 4000 homi, ante omno Judi e Serbi. Kande Hungariana trupi partoprenis la atako kontre la Sovietuniono, li asemblis por helpo di lia militistala aktivaji 40 000 viri, maxim multe Judi, kom koaktita laboreri, de qui multi mortis od esis mortigita. Ma Horthy plur-foye refuzis l'insistado di Hitler e la prokuraciero dal imperio por Hungaria SS-brigado-duktisto Edmund Veesemayer, ke Hungara Judi abandonesez por inkluzar li en la finala solvuro di la Judo-questiono. Do Hungaria esis 1944 l'unika lando en la Germana resortiso di povo, en qua ankore centamilii de Judi – 725 000 segun konfesiono, 900 000 segun Germana defino – vivis en relativa sekureso. La situeso chanjis fundamentale, kande ye la 19-ma di marto 1944 soldati dil „Wehrmacht“ okupis Hungaria. Segun oficala versiono li ne venis kom garnizono, ma segun demando da Horthy, quan Hitler antee venigabis a Berlin. Komune kun la Germana soldati anke venis specala-detachmento a Budapest direktita da Adolf Eichmann, qua quik komencis l'organizado dil amasala deporto ad Auschwitz, per qua on volis liberigar Hungaria de Judi. La decido di Horthy koncerne refuzar la amasala ocido realeskis per exter-landana preso, inter qua la atako di 620 avioni dil US Air Force ye la 2-ma julio 1944 kontre militala importanta skopi en Budapest e la westala Hungara urbo Györ facis versimile la maxim forta impreso ad il. La Germana chefaro semblis komence aceptar l'impero da Horthy relate halto di la deportado. En agosto segun direta impero da Horthy on mem deprenis Eichmann e sua trupo ek Hungaria. Ye komenco di septembro 1944 du de sua maxim voluntanta helpisti perdis lia employo kom statala sekretario en la ministerio pri interna aferi. Le Pfeilkreuzler (Flecho-Kruceri) ye la povo Horthy ri-vivigis sua ja en 1943 preparita sekreta negocii kun la Federiti, qui pro la Germana en-marcho esis inter-ruptita. Horthy dicis dum ula brodkast-diskurso, ke il dekretis ofrar armistico a la Federiti. Ye la sequanta dio il esis arestita da SS-trupi e konforme a la rango enternita en ula kastelo en Bavaria. La Nacionalsocialisti donis la politikala povo al fashistala movemento di Pfeilkreuzler (Flecho-Kruceri). Ici praktikis rejimo di teroro, dum qua mili de Judi divenis viktimi. A to memorigas hodie monumento proxim la Danubio-rivo en la centro di Budapest. Ibe stacas sur kajo 60 pari de reale aspektanta shui, ma li esis produktita ek metalo. Le Pfeilkreuzler ye ca loko asembligis Judi, paf-ocidis li e jetis li aden la fluvio. Segun taxado di Hungariana historiisti inter 2600 e 3600 homi tal-maniere ocidesis. Ne eventis revizo di deportado, ma mili de Judi mortis dum la lasta militala semani dum la tale-dicita morto-marchi. Horthy esis liberigita ye l'unesma di mayo 1945 da Usana soldati. En 1948 il livis Hungaria ed unesme sejornis en Suisia, pos to en Portugalia, qua lore guvernesis da la fashisto António de Oliveira Salazar. Ibe Horthy mortis en 1957. En 1993 on trans-duktis lua mortiva restaji a sua nasko-loko Kenderes ed enterigis oli koram plura membri di la guvernerio. Ke Horthy che la extrema dextraro, qua dominacis en Hungaria, ed en tre konservema ekleziala cirkli esas tre estimata, esas evidente. Chef-ministro Viktor Orbán karakterizis lu kom exterordinara politikisto. Nombroza stradi e placi esas nomizita segun lu ed altra antisemiti. Mem kelki festas lu kom Judi-salvero. De la 800 000 til 900 000 Judi, segun defino, qui en 1941 lojis en Hungaria o sub Hungara regno, nur cirkume 255 000 transvivis la „Holocaust“. Plu kam 60 000 esis ocidita dum la unesma milit-yari da la Hungara armeo, plu kam duima miliono Juda homi esis ocidita dum 1944, kande Germania fakte regnis en Hungaria. Knut Mellenthin, jw (6.7.24) Voyajo Bulgaria: La piktinda parko Iskar-Panega Bulgaria richesas ye naturala belaji, qui meritas vizitesar individuale. La regiono cirkume Lukovit e Karlukovo distingas su per sua unikala rok-formi e groti, kanyoni ed ekologiala voyi. Kelke avan Lukovit, venante per choseo de Sofia (disto cirkume 120 km) trovesas la geoparko Iskar-Panega. De hike komencas la same nomizita ekologiala voyeto, un ek la maxim bela en Bulgaria. Ol sequas la tereno dil rivero Zlatna Panega havanta bluverda koloro. Me vizitis l' unesma parto dil voyo, qua fitas por promenar anke por familii kun infanti, cirkume du kilometri longa. Hike vu povas selektar du varianti: promenar pede o lokacar bateli. Me selektis promeno alonge la tereno dil rivero, ube me deskovris multenombra vidindaji: La roki, la ligna ponteti ed eskalereti, foli-arbori, uceli, diversa planti. Maxim interesiva esas la ponti apogata an la roki, juste super la rivero. Altra belega loko esas la Orea parko en la urbo Lukovit, konstruktita an la rivero Zlatna Panega. La loko impresas ne nur pro sua natural beleso, ma anke per la stonoza dometi en fablema stilo. En la lago kun aquo-lilii reflektesas la natanta dometo en formo de fungo. La tota promeno sur ici pitoreska loki donas energio e harmonio e deziro itere venor. To omnon on povas nur vidar e travivar. (Rumi Todorova) Literaturo Originala poemi da Vincente Costalago I Me skriptas en linguo mikra, ek trahizo naskita, nekonocata ed insultata, da multi odiata, tamen me ludas kun olua vorti, ol donas a me mikra komforti, e me savas ke preske nulo lektos mea poemo, to por me ne esas problemo, me poemifas, me vortifas, ludanta kun la ludo de Couturat, forsan probar skriptar in ol esas vanitat' forsan omno ja da Drake, Neves e Juste dicesas, forsan mea vorti bezonata ne esas, ma me duras skriptar, tale ica poemi me povas a l'Idistaro donacar. II Hodie la nubi ne venas vizitar me me ne vidas li tra mea fenestro, l'uceli ne venas kun lia orkestro, e to tristigas me. Me perdas mea pensi regardante la cielo, o forsan li esas nur unu, unu libera penso, yes, esar libera havas la gusto di mielo, onu vidas la vivo tra altra lenso. Me volas flugar distanta, por altra urbi e landi vizitar, mea sonji esas tanta, ke nulatempe povos realesar. III Ka la tempo flugas? Kad ol haltas? Kad ol esas ni qui kun ol ludas? Kad ol esas ni qui uzar ol ne savas? Kelkfoye me deziras ke ol esez plu rapida, kelkfoye me volus quik haltar ol, kelkfoye, kelkfoye... ...forsan on mustus nur juar ol, nam tempo esas donacajo, qua Deo donacis ad omnu, qua rapide iras, e nulatempe retroiras, onu nur povas pasar ol, nulatempe ni povas retenar ol. Ka la tempo flugas? Me ne savas, ma ni prizez ol, nam ol ne rivenos. IV Me perdis en ica okuli, oreatra kom mielo, en tua labii me atingis la cielo, parolante kun tu, me obliviis pri la tempo, tu chanjis la sezono, ek vintro a primtempo. Cienco La linguo dil delfini. Pri nomi ed altra aferi. da Jürgen Viol Preske omna homi amas delfini, pro ke delfini „ridetas“, delfini esas inteligenta, delfini esas helpisti e mem salvanti por plunjanti e natanti. Ma delfini ne esas nur amiko por multa homi, oli anke amas muziko ed precipue la sono dal orgeno o mem la kanto da homi. La antiqua Greki veneracis delfini kom protektanti por navani, e por la habitanti en la arktika domeno o Pacifiko delfini esis olim santa animali. Delfini povas distingar diversa quanti e pezi, formi e planti. Delfini perceptas la propra danjeri e la danjeri por altra animali o homi. Delfini kombatas sucesoze kontre sharki. Delfini evitas toxika substanci. Se delfino vidas sua vizajo en spegulo, lu savas quik ke la animalo en spegulo esas lu ipsa – en kontrajo a hundi e kati. Ma quo ni povas dicar pri la linguo dal delfini? Quale funcionas la komunikado? Por ni esas komplete normala, ke ni vokas nia amiki o kolegi kun sua nomo. Anke delfini posedas nomi ed uzas ica „vorti“ inter su. Ica nomi konsistas ek diversa pinta sifli, ma singla animalo posedas altra „siflo-nivelo“ e konseque do altra nomo. Ciencisti e mar-biologisti pro to parolas anke pri „signaturo-siflo“. Ica signaturo-siflo formacas la delfin-infanteti ja dum la unesma viv-monati. La gefrati lernas tale qua esas qua. Se delfini voyajas tra la vasta mari en grupi (o plu korekta: skoli) oni povas audar itere e sempre itere ica signaturi. La konversi inter delfini eventas precipue inter matri ed infanti, inter amiki e mem inter altra delfin-speci. Ma ne sempre existas harmonio. En singla familio eventas anke disputi. Lore la kontrastanti barbotas per apertita muzelo laute quale furioza gansuli e la ciencisti povas audar okazionale la nomi dil animali. Ma la linguo dil delfini eventas anke per la eleganta korpala movadi. Delfini restas generale densa en la grupo o skolo. Oli karezas su kun la floso o tushas su kun la nazo, nam oli juas la pelo-kontakto. Tale oli fermigas fido e kameradeso ed oli pruvas samtempe, ke linguo esas plu kam nur simpla pelmelo ek diversa soni. Cetere - la vorto skolo (vice grupo) posedas justeso, pro ke en la grupo de delfini la lernemeso nultempe cesas. Ek diversa jurnali e revui Ido-Saluto! TWU Editita dal Germana Ido-Societo *TWU V.I.S.D.P. Patrice Leiteritz, Saalfeld/Saale Patrice.Leiteritz@gmx.net Herausgeber / Editerio Deutsche Ido-Gesellschaft e.V. (Germana Ido-Societo) c/o ver.di Berlin / FB 8 Am Bahnhof Westend 3 D-14059 Berlin Redaktion / Redakterio Ido-amiki Berlin c/o ver.di Berlin / FB 8 Am Bahnhof Westend 3 D-14059 Berlin E-Mail: ido-saluto@idolinguo.de Redakteure / Redakteri Rudolf Gensch (rg) Rainer Höhling (rh) Günter Schlemminger (gs) Thomas Schmidt (ts) Eberhard Scholz (es) Jürgen Viol (jv) Redaktionsschluss / Redakt-fino 01.09.2024 Satz und Layout / Kompostado e formizo Patrice Leiteritz Auflage / Edituro 200 Druck / Imprimo csv-copyshop-berlin Vertrieb / Distributo Rudolf Gensch Bankverbindung / Banko-komuniko Deutsche Ido-Gesellschaft e. V. Postbank Berlin IBAN: DE88 1001 0010 0184 5661 06 BIC: PBNKDEFF Edito: 2024/3 Das deutsche Jahresabonnement beträgt 25,00 Euro. Der Betrag ist an die obige Bankverbindung zu überweisen mit dem Verwendungszweck „Abo Ido-Saluto“. Der Jahresbeitrag für DIG-Mitglieder beträgt 24,00 Euro. Abonnementskosten sind im Mitgliedsbeitrag eingeschlossen. Mitgliedsbeiträge und Spenden sind steuerlich absetzbar. Die Verwendung der Texte ist nach Genehmigung des Herausgebers erlaubt. Um ein Belegexemplar wird gebeten. Zitate bedürfen der Genehmigung der Redaktion und des Herausgebers. Die Bilder, Zeichnungen sowie die grafischen Arbeiten unterliegen dem Urheberrecht und bedürfen der Freigabe durch den Urheberrechtsinhaber. Das Scannen von Seiten - für den persönlichen Bedarf – ist ohne Genehmigung des Herausgebers erlaubt.