Ido-Saluto 1/2025

Kontenajo Parolo da la redakterio..........................................................................................................................3 Rubriko: Ido-vivo - Aktivaji e novaji di nia asociuro e la Idistaro Kurta novaji.............................................................................................................................. Rubriko: Linguo La grupo Linguo aceptas nova Ido-vorti.................................................................................. Rubriko: Cienco Pri la OZ-Faktoro Rubriko: Literaturo La klarvidantino di Palma da Jean Martignon Veronika e la olda querko da Pauline Auster Rubriko: Historio La Hispana vacinizad-expediciono ad Amerika da Vincente Costalago Quale Sigmund Freud divenis la fondero di la psikoanalizo Parolo da la redakterio Liebe Leser und Leserinnen des „Ido-Saluto!“ Dr. Thomas Schmidt Präsident der Deutschen Ido-Gesellschaft e.V. Rubriko: Ido-vivo - Aktivaji e novaji di nia asociuro e la Idistaro Kurta novaji Ido-Kalendario da Dro. Detlef Groth por 2025 La ex-prezidanto del Germana Ido-Societo Dro. Detlef Groth publikigikis in li decembre 2024 itere Ido-Kalendario. La libreto havas 90 pagini e kontenas kontributaji da Brian E. Drake, Jean Martignon, Antonio Martinez e Thomas Schmidt. On trovas en la kalendario la nasko-dati e morto-dati da importanta Idisti e la dati dil skol-vacanci en omna 16 federala landi di Germania. Detlef Groth publikigas depos multa yari sua kalendario en paperala formo. Berliner Ido-Amiki retrovenis al renkontreyo Rusche43 Depos la 20ma decembro 2024 la Ido-Amiki Berlin renkontras su itere omna venerdio ye kloki 15 en la rekontreyo Rusche43 en la distrikto Lichtenberg. La Rusche43 esis rikonstruktita e pro to la lokala Ido-grupo ne povis renkontrar su ibe por kelka monati. La Berlinana Idisti mustis renkontrar dum ca periodo en diversa restorerii en Berlin-Lichternberg. Vu trovas l'unika aktiva lokala Ido-grupo dil mundo renkontras su nun itere omna venerdio ye kloki 15 en la Ruschestraße 43 en Lichtenberg. On atingas la renkontreyo per prendar la autobuso lineo numero 220 til la halteyo Josef-Orlopp-Str./Vulkanstr. en Berlin. Vizitez la Ido-Amiki Berlin por drinkar kafeo, manjar kuko e parolar Ido omna venerdio posdimeze. La Berlinana Idisti sempre joyas pri gasti! Du nova poemari da Goncalo Neves La Portugalana Idisto Goncalo Neves publikigis en la interreto du nova Ido-poemari. Ankore en la decembro 2024 la broshuro "Skopa nula" kontenante 30 haikuatra poemi aparis. Haiku esas tradicionala formo di kurta poemi en Japonia. Inter la 30 poemi di ca libro 14 ja aparabis en la Facebook-grupo "Ido-literaturo", ma la cetera 16 poemi aparas la unesma-foye. Hike esas specimeno ek "Skopa nula": "Ido miniona koncentras pensi densa en versi kurta" . (Ek: Skopo nula, p. 25) On povas deskargar la libreto "Skopo nula" gratuite hike: https://archive.org/details/skopo-nula La duesma poemaro "Blu Inspiro" da Goncalo Neves esas plu voluminoza. En ca libro, qua aparis en la januaro 2025, ni trovas sur 54 pagini 9 originala poemi ed anke en ca libro la versi esas skriptita haikuatre. Inter la 9 poemi en ca tomo 5 ja aparabis en la Facebook-grupo "Ido-literatuo" e la cetera 4 publikesas unesma-foye. En la poemo "Rebel poeti" Goncalo Neves honoras la maxim importanta Ido-autori e poeti. Inter li il anke mencionas tri membri dil Germana-Ido Societo: Günter Schlemminger, Heidi Neussner e Mario Kasper (Videz: Rebel-poeti, en: Blu Inspiro, p. 40/41). "Blu inspiro" esas la kinesma poemaro da Goncalo Neves pos "Dazlo" (2002), "Itere" (2020), Plu mult aero! (2023) e la ja mencionita "Skopo nula" (2024). On povas deskargar la libro "Blu inspiro" gratuite hike: https://archive.org/details/blu-inspiro Numero 40 dil Hispana Ido-revuo ad-avane! publikita En la decembro 2024 publikigesis la 40ma numero dil Hispana Ido-revuo ad-avane!, qua esas la oficala organo dil Hispana Ido-Societo. En ca numero ni trovas detaloza raporto pri la internaciona Ido-renkontro 2024 en Madrid. Pluse ni povas lektar pri la probo establisar Ido-komono en la proximeso di Berlin dal Idisto Doktoro Heinrich Goldberg en la yaro 1921. Ca utopiala komono portis la nomo "La Kavero di Zaratustra". Ad-avane! esas printata en koloro e havas 56 pagini. Du numeri dil revuo Posta Mundi kun nova Ido-verki publikita La interretala revuo Posta Mundi sempre kontenas verki en diversa internaciona helpolingui. En la numero 45, qua publikigesis en la decembro 2024, ni trovas la poemo "Medito" da Goncalo Neves (Videz Posta Mundi 45, p. 13-15), la filosofiala-teologilala esayo "Iesu-Kristo, Deo e la Rejlando di la Cieli" da Aleshandre Shavier Kasanova Domingo (Videz Posta Mundi 45, p. 16-19) e la humuroza esayo "Ka baterio paruzita bezonas repozo?" da Partaka (Videz Posta Mundi 45, p. 20-21). On povas deskargar la numero 45 dil revuo "Posta Mundi" gratuite hike: https://archive.org/details/posta-mundi-45 Ja en la februaro 2025 la numero 46 dil Posta Mundi aparis. Hike ni trovas la Ido-texto "AI kom skopo per su" dal nova programo di artifacala inteligenteso DeepSeek-R1, ma traduktita ad Ido dal Kanadiana Idisti Gilles-Philippe Morin, qua anke esas la nuna chef-redaktero di Posta Mundi (Videz Posta Mundi 46, p. 6-7). Ye la pagino 12 ni trovas la sociala-politikala esayo "Ni abolisez la retreto koaktiva!" da Aleshandre Shavier Kasanova Domingo. Pluse ni trovas en ca numero di Posta Mundi du Ido-tradukuri di texti, quin esis skriptita en altra internactiona helpo-lingui. La Brasiliana Idisti Bento tradukis la Esperanto poemo "Mi ne komprenas" aden Ido-versiono "Me ne komprenas". Joël Landuis tradukis sua cienco fiktiva rakonto "De planet Alfa", quan il skriptis en la linguo Uropi, aden la Ido-versiono "La planeto Alfa" (Videz Posta Mundi 46, p. 19-22). On povas deskargar la numero 45 dil revuo "Posta Mundi" gratuite hike: https://archive.org/details/posta-mundi-46 Vortrag Marcin Spendenbescheinigung: Paragraphen vergleichen Rubriko: Linguo La grupo Linguo aceptas plura nova Ido-vorti Pos la Ido-renkontro 2022 en Dessau la grupo "Linguo" en la interreto fondesis kun la skopo aceptar ed oficaligar od adminime rekomendar nova vorti, qui ankore mankas en Ido. La Google-grupo "Linguo" ja laboras e decidis pri nova vorti. La vorti esas propozi e rekomendi. Hike esas la adreso di la grupo en la interreto: https://groups.google.com/g/linguo En la listo vu trovas la 14 vorti, qui aceptesis da la grupo inter 19ma februro 2024 e 8ma aprilo 2024. Hike esas detali pri ca vorti: Fonto lingui: A = Angla, F = Franca, G = Germana, H = Hispana, I = Italiana, R = Rusa, L = Latina ed E = Esperanto abazi-o Definuro: (patologio) Manko di kapableso pazar normale, pro afektata koordino di movi. Tradukuri: AHI abasia | F abasie | G Abasie | R абазия Fonto-lingui: AFGHIR (videz supere) abrakadabra! Definuro: Magiala klamo artikulata precipue lor (des)aparigo o transformo di ulu od ulo. Tradukuri: AFHI abracadabra | G Abrakadabra | R абракадабра Fonto-lingui: AFGHIR (videz supere) alofon-o Definuro: (linguistiko) Singla del parol-soni qui esas libera o kondicionita varianti dil sama fonemo. Tradukuri: AF allophone | G Allophon | H alófono | I allofono | R аллофон | E alofono Fonto-lingui: AFGHIR (videz supere) alomorf-o Definuro: (linguistiko) Varianto di morfemo. Tradukuri: A allomorph | F allomorphe | G Allomorph | HE alomorfo | I allomorfo | R алломорф Fonto-lingui: AFGHIR (videz supere) geizer-o Definuro: (geologio) Fonto naturala qua de tempo a tempo ekjetas aquo varmega e vaporo. Tradukuri: AFI geyser | G Geiser | H géiser | R гейзер | E gejsero Fonto-lingui: AFGHIR (videz supere) gey-a Definuro: (pri homulo) Homeosexuala. Tradukuri: A gay | F gay | G gay, schwul | H gay | I gay | R гей Fonto-lingui: AFGHIR (videz supere) koktel-o Definuro: I. Drinkajo kompozata da un o plura alkoholaji mixita kun frukto-suko, sod-aquo o siropo. II. (figurale) Mixuro de substanci o faktori, specale kande danjeroza o desagreabla pri lua efekti. III. Disho konsistanta en mikra-peca nutrivi, tipale servata kolda komence di repasto kom apertivo. IV. Molotov-koktelo: Botelo plenigita de liquido inflamebla, uzata kom exploziva projektilo. Tradukuri: AFI cocktail | F coquetel | G Cocktail | H cóctel, coctel | R кокте́йль | E koktelo Fonto-lingui: AFGHIR (videz supere) lazer-o Definuro: Aparato emisanta tre streta e koheranta lum-ondo kun tre preciza frequeso. Tradukuri: AFI laser | G Laser | H láser | R лазер | E lasero Fonto-lingui: AFGHIR (videz supere) lesbian-a Definuro: (pri homino) Homeosexuala. Tradukuri: A lesbian | F lesbienne | G lesbisch | H lesbiana | I lesbica | R лесбиянка Fonto-lingui: AFGHIR (videz supere) mazer-o Definuro: Aparato od objekto, qua emisas koheranta radiado de mikroondi produktata dal ocilado natural di atomi o molekuli inter enegio-niveli. Tradukuri: AFI maser | G Maser | H màser | R ма́зер | E masero Fonto-lingui: AFGHIR (videz supere) smog-o Definuro: Nociva mixuro de nebulo, de fumuro e de polutanti atmosferal, generale super la urbo-centri. Tradukuri: AFI smog | G Smog | H esmog | R смог Fonto-lingui: AFGHIR (videz supere) tazer-o Definuro: Pistolo, qua pafas dardi elektrizita por aturdar e senmovigar persono. Tradukuri: AF taser | GHI Taser | G Elektroschockpistole | R Тазер Fonto-lingui: AFGHIR (videz supere)  teratogen-a Definuro: (medicino) Qua produktas misformaci en feto. Tradukuri: A teratogenic | F tératogène | G teratogen | H teratógeno, teratogénico | I teratogeno | R тератогенный | E teratogena Fonto-lingui: AFGHIR (videz supere) zigurat-o Definuro: (historio) Alta turmo konsistanta ek ordinare sep gradi, singla plu streta kam le suba, olim uzata kom templo en Babilonia. Tradukuri: AI ziggurat | F ziggourat | G Zikkurat | H zigurat | I ziqqurat | R зиггурат | E zigurato Fonto-lingui: AFGHIR (videz supere) Rubriko: Cienco Pri la OZ-Faktoro segun la libro: Fenomeni, Nebelsachbuch, Erlangen 1996 Quo signifikas OZ-Faktoro? La OZ-Faktoro stacas por sentimento pri la perdo di tempo e personala izoleso. La persono sentas, quale se UFO (Nekonocata Flug-objekto) prenus lu dum kurta tempo ek la reala mondo e duktus lu aden la nulo ube nur ilu e la fenomeno od irga misterioza aperajo existas. La termino OZ venas de la libro The Wizard of OZ (Der Zauberer von OZ) ube du personi Dorothy e Toto aparas in la lando OZ pro ke ili mustis irar tra ciklono. La questiono esas: Ka persono esas mental-malada, qua diras; Me vidis exter-terala enti? Ofte esas personi pos la „renkontro kun exter-terala enti“ pasable konfuza ed ili savas nulo pri la duro e la kontakto kun ica enti. Esas penseble, ke la senteso pri la perdo di tempo tushas la OZ-Faktoro, qua posedas diversa qualesi. Til hodie ma on ne povis livrar preciza ciencala pruvi pri la vera signifiko de OZ. On hipnotigis diversa personi, qui havis kontakto kun „exter-terala enti“ ed on trovis signi, ke dum la perdita tempo eventis certena transporti de mesaji e mem instrucioni. Ica kontakto ensemble kun la mesaji „eventis“ forsan anke dum la raporti pri UFO-navi od exter-terala enti. La renkontro ipsa esas probable acesorajo. Se ma eventas tala transporto de mesaji en la realeso, la personi ne perceptus oli. Evidente tala transporti explozigas la kadro dil homala koncio. Direkta kontakti kun „exter-terala enti“ e supernaturala fenomeni montras advere komuna fakti, nome omna eventi movas su inter realeso e nerealeso. Brad Steiger klarigas en sua libro Mysteries of Time and Space (Geheimnisse zwischen Zeit und Raum): „La UFO existas forsan nur en la okuli dil persono. Forsan konsistas la UFO ek plasmo, ek pura inteligenteso e la diversa personi, do la homi, projektas nur pensala mesaji dal la pilotisti.“ Quale Sigmund Freud divenis la fondero di la psikoanalizo Traco-serchado en lo ne-koncianta Nula altra teorio pri la anmala vivo di la homo efektigis diskutado tante long-duranta e kontroversala kam la psikoanalizo da Freud. Ma anke nula altra psikologiala teorio transpozesis pose a tante multa altra docofaki, de qui hike esez nomata nur: Antropologio, religio-cienci, mitologio, plastika arti, literaturo. Sigmund Freud ipsa kontis la psikoanalizo, quale la teorii da Copernicus e Darwin a la tri granda aflikti, quin la cienco donacis a la homi. Dum ke Copernicus eskartis la tero ek la centro dil universo e Darwin for-prenis la krono di la kreo de la Homo sapiens, esus il, Freud, agnoskanta, ke la ego ne regnas en la propra domo. Nam ne la koncio, ma la ne-koncio di su determinus preske nur nia vivado ed agado. Pro ica su-laudo Freud ofte riprimandesis, anke per la aserto, ke la psikoanalizo ne esas cienco, ma ideologio dependanta de sugesto e trompo. Tale la fluxo de libri ed artikli ne cesas, qui atakas Freud anke personale e dubitas sua ciencala sincereso. "Tamen se viro omnayare per nova energio stigmatizesis kom sharlatano e falsigero, sua teorio qualifikesas kom mortinta, lore lo karakterizas ol kom vivala", dicas la la Münchenana psikologisto e psiko-terapiisto Wolfgang Schmidbauer, qua catempe riskas l'experimento plu-longigar la serio di biografii pri Freud. Ca experimento sucesis, nam Schmidtbauer markizas tre sentema imajo pri Freud, qua ne celas lua feblaji, ma lasas oli favore la fortaji en la fundo. La autoro nove evaluas lo altra, exemple la fakto, ke Freud ye la kuracado di nevratra morbi renuncis frue la hipnoto. Quon kelka historiisti konsideras kom ideo di geniozo, ton Schmidbauer reduktas ad ekonomiala motivi: Kom yuna mediko Freud deziris nulo plu multe kam ganar multa pekunio en sua privata praktikeyo medikala. Do il mustas havar kuracati ek richeta klasi, qui esis empirikale plu male hipnotigema. Dum la serchado ad ula plu bona kurac-metodo il konstatis, ke esis plu bona cesar questionar la maladi, ma vice lasar li naracar sen interrupto. Tale il iniciis la tekniko di la libera asocii, qui tre importis por la psikoanalizo. Certe omnu, qua audas la nomo Freud, memoras ne-volate la sexualeso. Ma qua kredas, ke la prima patro di la psikoanalizo ipsa vivis debocheme, ta eroras. Private la ne-rezervanta exploristo esis prefere pruda ed egardanta,, ke sua kun-homi havas reguloza familiala vivo. Advere il genitabis sis filii dum non yari, ma ne expektis joye la kun-dormo forsan pro sua alteranta potenco. Quoniam il kredis, ke l'uzado di prezervivi efektigus kelkfoye nevrosi, il tote renuncis sexuala amoro dum la maxim bona adulteso. Remarkinde sonas, Schmidbauer skribas, ma esas justa: "La katolika eklezio tre joyabus pri la sexuala vivo di un di lua maxim sen-kompata kritikisti." La lukto kontre la religio esis por Freud sempre anke lukto por la spiritala liberigo di la homaro. Schmidbauer esas konvinkata pri to, ke la fondero di la psikoanalizo tendencis chefe a politikala skopi atingebla sur la ne-direta voyo per la cienco: "Freud volis exekutar la programo di la lumizata liberalismo e krear socio, en qua dominacas nur la ciencala racionaleso." Il refuzis konservema e nacionalismala koncepti ed anke la Marxismo, quan il prizis pro destruktir multa idealistala iluzioni. Ye la fino regretinde Marx e sua sucedanti esabus kreinta nova iluzioni. Segun la opiniono di Freud l'espero mustas strandar, ke homi kunvivas paceme e laboras sen koakto, kande la cirkonstanci ekonomiala esos altri, nam la homala naturo ne esas facita por vivo en paradizo komunismala. Quankam il ipsa esis de Judala origino, Freud havis tre distanta relato a la Judismo. Nulu di sua familio nek celebris Judala festi nek frequentis la sinagogo. En sua lasta libro (1939) "Der Mann Moses und die monotheistische Religion" (la viro Moses e la religio monoteistala) Freud mem asertis, ke la Juda religio-fondero esabus en realeso eminenta Egiptano. Multa Judani reaktis iraceme, kelka hororinde ed unu regretis, ke Freud ne mortis en ula koncentreyo. Ma ica defensis la libereso di la pensi ed insistis pri sua Moses-interpreto, quan anke Albert Einstein konsideris kom "tre konvinkanta". Pos la en-marcho di le naci a Wien Freud ek-migris quaze dum la lasta minuto ad Anglia, ube il ankorfoye kompozis "Abriss der Psychoanalyse" (skisuro di la psikoanalizo), qua reale restis ne-kompleta. Il mortis ye la 23esma di septembro 1939 evanta 83 yari en London. Quale komence mencionita, ja dum sua vivotempo Freud admiresis ed odiesis. Quale on devas evaluar hodie la psikoanalizo? Kad ol sucesis omna exameni di la tempo, od olua tezi antiqueskis, quale kritikisti asertas? Nulu povas kontestar, ke Freud precipue koncerne la instint-teorio restis parte kaptita da la mekanismala spirito di sua tempo e ke sua interpreti semblis ofte produktita artache. Ma quale la Bremana nevrologiisto Gerhard Roth judikis, "til la morto di Freud preske nulo existis en la cerebro-explorado, qua povabus servar kom komenco di konverganta evolucio inter cerebro-explorado e psikoterapio o psikoanalizo". Erste dum la lasta dek yari per l'uzado di imajifanta procedi esis posibla explorar detaloze la nevrozala fundamento di la anmo-agado. Tale on povis demonstrar du importanta tezi di la psikoanalizo kom ciencale korekta. Unesme: Lo ne-koncianta genitesas dum la infanteso ante la koncio. E duesme: Lo ne-koncianta influas la koncio per nevrozala procedi, qui grand-parte restas celite al ego. De to Roth konkluzis: "La ego nem povas terapizar ipse su." La ofte difamata korporaciono di la psiko-terapiisti certe volunte askoltas ica vorti. Ultree la analitikisti pluse developis la teorio da Freud e revizis ja kelka mis-judiki dil olua kreero. On darfas regretar, ke Schmidbauer skribis nulo pri to en sua libro, ma versimile por to mankis la spaco. Martin Koch, nd (4.3.06) Rubriko: Literaturo La klarvidantino di Palma da Jean Martignon Bernard Lefol sejornas dum lua vakanco che lua onklino Xaviera. El esas la fratino di lua matro. Onklino Xaviera esas charmanta persono, ma lua maxim grand avantajo esas la fakto, ke el habitas en Palma, chefurbo di Mallorca, olqua esas la maxim granda de la insuli Baleari. Nulo valoras plu multe kam onklino posedanta proprietajo ye tri kilometri de la maro. Ni esas dum la yaro 1956, juste ye la 1ma di agosto, e Bernard jus arivis en Mallorca, ye la matino di ca dio, per la navo veninta de Barcelona. Itadie sur la sovaja plajo di Es Trenc, la konversado havas kom temo persono di Palma, misterioza klarvidantino, pri qua omni parolas. - El esas extraordinara ! Ma lo esas tre desfacila kontaktesar kun elu. On vidas el ofte che la richa Mallorcani. Quankam multa de li konsideras el kom sorcistino. Uli mem volas nulakaze permisar ad elu transirar la solio di lia palaci… Bernard desproximeskas de la grupo dil konversanti e komencas marchar sola. La plajo ek blanka sablo extensesas sur plura kilometri e l’aquo blua, la pin-foresto ignorata dal chaseri igas ol esar paradizo di mondoextremajo. - Ho yunulo, kad vu povus dicar a me la tempo ? Bernard ne remarkis muliero sidanta sur kavajo di duno, opoze a la maro. Elua longa robo ek linajo, la fulardo, qua cirkondas lua hari havanta koloro di korvo-alo efikas ke el esas apene videbla en la sabla kavajo ube el shirmis su kontre la vento. - Esas du kloki e duimo posdimeze, siorino. - Kad vu havus fairo ? Bernard ekirigas acendilo de lua posho. La damo, elqua sen irga dubo esas Mallorcana, acendas longa sigareto havanta orea extremajo. Ita sigareto esas forsan Turka od Egiptiana. - Vu esas Franco, kad ne ? - Yes. Me esas Bernard Lefol di Perpignan, ma me sejornas vakance che mea onklino, markezino del Piombo. - Ha yes, elun me konocas. El esis damzelo Catayun, kad ne ? Bernard sideskas en la sablo proxim la damo. Quante el povas evar ? Kad inter kinadek e sisadek yari ? Elu regardas Bernard. Plu precize elu regardas la manui di Bernard. Elu dicas : - Me esas Palmira Diaz Del Belveder. Vua manui esas interesiva. Impereme, el sizas la sinistra manuo di Bernard. Elu inversigas ol, la palmo esanta supre. El examenas rapide la precipua linei qui sulkizas olu e dicas ne tre laute quaze el parolus a su ipsa : - Vun me vidas che la mediki. En Francia ed exterlande. Omnaloke vu iras a la hospitalo. Ma ico ne esas por vu. Bernard ne prizas multe la hospitali. E lua deziro lernar instigus lu okupesar pri literaturo, teatro, cinemo prefere kam pri medicino. Palmira duras parolar per monokorda voco, sen perceptebla emoco : - Ante ke quar yari pasos, ulu de vua familio mortos en aviono. Ma ico esos sat indiferenta a vu. Lo esas quaze lu esus fora parento… Me vidas la morto por vu kande vu evos kinadek-e-sis yari… Vere, Palmira ne esas klarvidantino di la kategorio qua adportas kurajo a lua konsultanti… El pluduras lua litanio. Pri min malauguroza temo. El anuncas amoreti min o plu fortunoza, granda pasiono qua abutas a nulo. Amorala relato qua duros dum plu kam duadek-e-kin yari e pekunio, multa pekunio ma ye la fino di lua kariero. - Ni vidos, Bernard konkluzas. E lu staceskas dum exkuzar su : - Me devas departar, mea onklino tote ne prizas kande on esas tarda por la dejuno. - Venez vizitar me en mea hemo. Calle San Juan. Me esas ibe singlavespere quik de 20 kloki. Ni manjos kune. Vu mem darfas venor kun vua amikino Marie-Louise. Ni konvenez posmorge vespere… Bernard audas su respondar : - Calle San Juan, ye la numero 7. Konsentite, me venos kun Marie-Louise. - Me habitas che la unesma etajo dextre. Lo esas kelke plu tarde ke il koncieskas ke Palmira ne indikabis a lu la numero di la calle San Juan. E, precipue, il nulainstante mencionabis l’existo di lua amikino Marie-Louise veninta de Perpignan por la vakanco. Ica omno esas stranja… Kad la diablo povus adoptar hominala aspekto ? Dum la dejuno Bernard ne povas impedesar anuncar a la grandanombra kunmanjanta gekuzi ed amiki di lua familio : - Me renkontris stranja muliero sur la plajo. El predicis a me la futuro ed el invitis me por dinear che elu posmorge vespere. Elu mem demandis a me venor kun Marie-Louise. Quale el povas savar ke Marie-Louise existas ? Onklino Xaviera aceptas lo dicita per pavorigita mieno : - Lo esas «la» Palmira quan tu renkontris sur la plajo. Se tu voluntas askoltar mea konsilo, evitez frequentar el, quaze el esus la pesto. Onu dicas ke el esas la diablo ipsa. Ed onklino Xaviera facas kruco-signo, el imitesas quik da lua gefilii… Bernard divenas revema : - Tamen el esas eleganta ed havas bona manieri. Tun elu konocas bone, onu dicus. - Yes, lor mea fianco, el deskriptis a me nia omna futura desfortuni e til la preciza cirkonstanci di la morto di tua onklulo, mea kara Jacinto ! Itainstante l’omna asistanta personi facas liafoye kruco-signo lor la aludo ad onklulo Jacinto, ilqua mortis ye la dio di lua quaradekesma aniversario pos recevir sur la kranio petra kruco ornanta la frontono di lua proprietajo depos plu kam sisacent yari. Ye la morga dio, Bernard e lua amikino Marie-Louise tamen demandas ad onklino Xaviera la permiso utiligar un de la automobili dil familio… - …Por irar dinear a Palma. - Che la Palmira kad ? Nulu savas ube el habitas. - Icon me savas koncerne me ! E Marie-Louise tre deziras renkontrar elu. Me konfesas ke me tre prizus intelektar quale ita damo savas ke el existas… Arivinta en Palma, Bernard e Marie-Louise havas nula desfacilajo por deskovrar la numero 7 di la calle San Juan. Ol esas imoblo qua probable evas de la tempo dil Renesanco. Lua muri havas plu kam un metro de dikeso. Che la teretajo esas streta aperturi protektata per forta greti. Grandega portalo iriganta a « patio » facita por aceptar plura kaleshi. An la muro, videsas ringi por la kavali vivinta hike dum la pasinta yarcento. Sequas icon marmora eskalero lumizita per torchovazi. Ica omno aspektas tre eleganta ed aristokratal. Bernard e Marie-Louise arivas che la unesma etajo. Tri pordi videsas sur la marmora fluro. Li sonigas dextre. Esas non kloki triadek minuti posdimeze. Lo esas Palmira ipsa qua venas apertar la pordo. El vestizesas per longa tuniko ek nigra silko, havas reda turbano cirkum la kapo ed ora koliaro sur la kolo. Bernard e Marie-Louise impresesas profunde per l’apartamento di la Palmira. Li quik vidas Hispana armaro, mobli inkrustita per perlomatro ed ivoro. An la muri akrochesas portreti di ancestri. En la vetrini, on povas admirar precoza arjentajaro. Elu explikas : - Mea familio habitas hike depos quaracent yari. Me esas sola ed ico esas tro vasta por me. Ma me esas la gardistino di ca santuario. Me preparigis kolda dineo. Ni parolos pri Marie-Louise kelke plu tarde. Dume, me irigos da vi la « tour du propriétaire » (turo dil proprietanto, t. e. vizitar la tota domo NDLT) quale vu dicas en Francia. Pos la vizito di ca luxoza palaceto, admirata da amba yuna homi, e pos la dineo, la Palmira sizas la manuo di la yunino, qua ne povas evitar fremisar : la manuo di la klarvidantino frostigesas malgre la varmeso dil monato agosto regnanta sur la insulo… Palmira, miklozante sua okuli, komencas sua litanio. - Vu spozigos stranjero. E vu departos ad Afrika. En nigra Afrika, lo esas ibe ke vu vivos la maxim granda parto de vua vivo. E vu havos filiulo, unika filio. Il esos ecelanta multarelate e lu esos fiereso-motivo a vu… Bernard askoltas la predici. Nigra Afrika ? Kad stranjero ? Tam bone kam ilu savas, Marie-Louise havas nula projeto pri ta mondo-parto. Elu nur volas esar docisto pri la Hispana linguo e pro nula motivo el forirus de lua genitori e neanke de Katalunia. La yari pasas, Bernard e Marie-Louise instalas su en la vivo. Bernard, koncernante lu, iras ad Aljeria kom soldato. Lor konjedo, lua patro dicas a lu : - Sis monati ante nun, ni tre pavoris. Regardez ! Ed il prizentas a lu informo pri morto extraktita de la lokala diala jurnalo : « Doktoro Lefol, lua spozino e lia filii havas la chagreno savigar da vu la morto di Bernard Lefol, serjento che la transport-grupo 351 en Blida, mortinta por Francia ye la 24ma di Julio 1960. » Sequas lore la rituala formuli en tala kazo. - Apene kredebla ! pri qua parolesas ? Sama nomo, sama prenomo. Ita desfortunoza homonimulo esis, ultree, en la sama trup-unajo kam Bernard, qua ipsa esis serjento che la transport-grupo 451. Lua patro pluduras parolar : - Multa personi kredis ke parolesas pri tu ! Me serchis informi. Parolesas pri familio Lefol qua habitas en Salon-de-Provence. Li esas tre fora kuzi pri qui me ne savis ke li existas. Me saveskis quale mortis ita Bernard Lefol. Il esis komisita por gardado en la karcereyo di Blida ed Aljeriana teroristo sucesis eskapar. Il kaptis mitralioso e pafadis talgrade ke la kompatinda Bernard atingesis da kugli en la pektoro. Il mortis en l’aviono qua transportis lu ad Aljer. Subite, Bernard, memoras la ceno sur la plajo di Mallorca, ye la 1ma di agosto 1956, t.e. ye la dio di lua arivo ibe. Palmira parolas a lu : Ante ke quar yari pasos, ulu de vua familio mortos en aviono. Ma ico esos sat indiferenta a vu. Lo esas quaze lu esus fora parento… La nekonocata Bernard Lefol mortis ye la 24ma di julio 1960, fakte quar yari pose… La Bernard Lefol pri qua ni parolas, koncernante lu, quale Palmira dicis, vizitos multanombra mediki. Kom « medikala vizitisto » laboranta por granda firmo farmaciala. En Francia e Nord-Afrika. Palmira esis justa. E ye kinadek-e-sis yari il aquiras morbo qua normale esabus mortigiva ma il transvivas miraklatre. Dum la sama yaro 1960, lo esas la foyo di Marie-Louise havar surprizo. Por el anke, la predici da Palmira parte realeskis. El renkontris Libanano e de nun pasas multa tempo en Mali. El jus havis filiulo. Retroveninta en Palma, elu ne povas rezistar la tenteso : oportas ke el retroirez vidar Palmira, la sorcistino. Elu notabis l’adreso sur lua mikra poshkayero: calle San Juan, ye la numero 7, unesma etajo dextre. Palma ne esas tante granda urbo. Elu rapide trovas la palaco segun Renesanca stilo, la « patio », la marmora eskalero, la granda pordo. Elu sonigas. La pordo apertesas. Nekonocata damo havanta blanka hari apertas : - Bona vespero, siorino. Kad me esas che Siorino Palmira Diaz Del Belveder ? - No, tote ne ! Marie-Louise tra la mi-apertita pordo, rikonocas la armaro, la precoza mobli, la vetrini vidiganta arjentajaro. Omna kozi quin elu grande admiris quar yari antee. - Ka Siorino Diaz Del Belveder ne plus habitas hike ? Me venis dinear hike, en lua hemo, kun amiko, quar yari ante nun… La damo havanta blanka hari enirigas elu ed invitas el por sideskar en la fotelo ipsa ube el sideskis quar yari antee. Marie-Louise naracas la lora vizito, la predici. Elu deskriptas ad el precize la quar altra chambri dil apartamento. La damo askoltas elu kun mieno sempre plu astonata. El fine dicas, parolante tre serioze : - Mea kara yunino, ne esas irga dubito : vu ja venis adhike. Kad dum mea absenteso !? Ma me povas jurar per la Santa Virgino ke mea spozulo, mea filii e me ipsa habitas hike depos quaradek yari. Mea matro esas infirma e, depos duadek yari, ica apartamento nulatempe esis vakua mem dum nur un dio. Me tote ne konocas ita Palmira Diaz Del Belveder e nulatempe audis parolar pri el… Misterio… Novelo extraktita de la libro ILS ONT VU L’AU-DELA (LI VIDIS LA TRANSA MONDO) da Pierre Bellemare e Jean-Marc Epinoux. Veronika e la olda querko da Pauline Auster Veronika habitis en urbeto kun sua genitori, qui laboris multe. El evis 12 yari ed esis rufatra puerino kun multa lentigini en la vizajo. La altra infanti ofte mokis el pro la koloro di elua hararo e la lentigini e pro to Veronika esis tre timida. El ne havis gefratri e mustis pasar multa tempo sole. En la proximeso di elua domo situesis granda parko. Veronika tre prizis promenar tra la parko. Uljorne el deskovris tre olda querko, qua atraktis el en ula stranja maniero. La arboro esis gigantala, olua kortico esis dika e tuberoza. La puerino sideskis su sur la radiki dil arboro, adosis su a la trunko e klozis la okuli. Veronika inhalis la kolda e fresha aero profunde. Subite el audis voco: "Saluto, Veronika", dicis irgu. Veronika apertis la okuli e cirkumregardis timoroze, ma el ne povis deskovar nulu. "Qua parolis?", ella questionis laute. E vere, la voco respondis ad el: "Me esas la arboro e me observis tu ja depos kelka tempo." Veronika timis e questionis su kad el esis fola, ma la arboro durigis parolar "Veronika, tu esas specala puerino. Me povas lektar tua pensi. Tu havas tre vivoza fantazio quale somero-gardeni, qua esas plena de papilioni. Ma tu esas tre timida e ne audacas realigar tua revi." Veronika esis tre surprizita, ke la arboro parolis ad el, ma el ne timis su plu. El sentis, ke la arboro volis dicar ad el ulo importanta. "Kar arboro, quon me devas facar?", el questionis la arboro. La arboro respondis: "Divenez plu kurajoze! Realigez tua revi! Montrez la mondo tua talenti! Tu esas specala puerino!" Veronika reflektis pri la vorti dil arboro. El savis ke la arboro esis justa. La puerino havis multa revi, ma el nultempe audacis realigar li. Veronika timis faliar e ke la altra infanti ridar plu pri el. Ma la arboro kurajigis el e montris ad el ke el esas specala puerino, qua povas sucesar. Veronika decidis, ke el nun provos realigar sua revi nedependante de to quon altra personi pensis pri el. Veronika esis talentoza gimnastikistino. El tre prizis movar su, saltar e flugar tra la aero dum la gimnastiko. La puerino revis uldie partoprenar Olimpiala Ludi. La arboro konsiliis a Veronika ke el sequez elua pasiono. Do Veronika provis admisesar che la sporto-gimnazio en la urbo. La admiso-exameno esis tre desfacila, ma Veronika esforcis su multe. La rufratra puerino montris sua sportala kapablesi al diferanta gimnastiko-instrumenti. La jurio impresesis per la talentoza e rezolvema rufatra puerino. Kelka samskolani regardis la konkurso ed anke li aplaudis por Veronika. Depos ca dio Veronika ne mokesis plu en la skolo. La puerino esis tre felica. Kelka semani pose Veronika recevis letro. El hezitis apertigar ol ed elua manui tremis pro timo. La puerino mustis pensar a to quon la olda arbora dicabis e fine el apertigis ol e lekteskis la mesajo. La sport-gimnazio admisis el kom skolanino. Nun el havos profesionala chefino dil exerco, qua mem partoprenis la Olimpiala Ludi ante 20 yari. Veronika ploris pro surprizo e joyo. Anke la genitori di Veronika esis tre fiera pri la audacoza filiino. Ca dio chanjis la vivo di Veronika. El exercis harde, ma el anke tre prizis gimnastikar. Ja balde la rufatra puerino havis multa nova amikini ed amiki, qui havis la sama pasiono por la sporto. El ja joyis pri partoprenar en konkursi kun sua nova gimnastiko-esquado. Ma Veronika ne obliviis la olda querko en la parko. La olda arboro en la parko restis aniko e mentoro di Veronika. Kande el havis tempo Veronika vizitis la arboro e naracis ol pri sua nova sucesi. La arboro askoltis atencoze e konsiliis el pluse. La puerino savis ke el gratitudis multe a la arboro. La gigantala querko helpis el kredar a su ipsa e vinkar elua timo. Nun el povis realigar sua revo danke la helpo e la amikeso dil olda querko en la parko. Ka ne plus fumar? Nula problemo! Da Partaka Dum multa yari me esis fumero. Granda tabako-fumero. Me fumis singla-die po 20 o 25 sigareti…. Me sempre kredis, ke me fumas nur pro ke me volas fumar, do por mea propra plezuro, ma me sempre audis, ke l’ tabako malesas e, mem plu male, ke ol kontenas nikotino ed amaso de plusa substanci, qui divenigas ni tabako-dependanta… Nu, kelka yari ante nun, me decidis probar cesar fumar nur por saveskar, ka me advere povas haltar, o ka me certe divenis homo tabak-dependanta, qua ne kapablesas livar la fumado… Unesme, me rezolvis ne plus enirar tabako-venderii por komprar sigareti. Ta punto esis tre grava, nam, se malgre mea rezolvo, me itere enirus e komprus tabako, me pensis ke, ta-kaze, me ya havus maxim bona motivo por cesar fumar, nam me perdus la respekto a me ipsa. Se me volas, me povas. Komprenende, me ne demandus nek aceptus sigareti. Nula sigareto. Hodie me fumas, ma, de pos morge, me ne plus fumos, adminime dum un o du monati, til quande me saveskos, ka me fumas pro ke me volas, o ka me volas pro ke me fumas. Pos ke me povis konstatar, sen aparta problemi, ke me ne esas tabako-dependanta, me questionis me, ka valoras la peno itere fumar, nam fumar, ultre atentar nia saneso, anke atentas nia posho pro sempre plu chera preci… E pluse, fumar ne plus esis plezuro por me, nam singla-foye esis plu difikulta trovar loko, ube on darfus fumar quiete… Rezume: me ne fumas de plu kam dek-e-kin yari ante nun. Ne mem un sigareto. Ne mem un plusa fumureto. Ka ne plus fumar? Nula problemo! Rubriko: Historio La Hispana vacinizad-expediciono ad Amerika da Vincente Costalago Komence dil 19ma yarcento, variolo esis devastiganta morbo en la tota mondo. Por kombatar lua difuzuro, la rejulo Karolo la 4ma di Hispania lansis la Rejala Filantropa Vacinizado-Expediciono1 (1803–1806), un ek la maxim ambicioza publika sanes-misioni di historio. Guidata da mediko Francisco Javier Balmis, l'expediciono celis transportar e distributar la nov-deskovrita variolo-vacino, developita da Edward Jenner en 1796, a Hispana teritorii en Amerika e Azia. Pro ke frigorizo ne existis, Balmis inventis ingeniosa metodo por mantenar la vacino vivibla: ilu uzis "homa kateno" di 22 orfana infani, qui esis sequenciale inokulata kun la viva vacino di bovina variolo, garantiante lua sekura transmiso. La grupo voyajis de Hispania al Kanari Insuli, tra Hispan-Amerika, e mem atingis Filipini. L'expediciono signifikante reduktis variolo erupti e kreis la bazo por futura vacin-programi. La verko di Balmis esis rikonocita da historiala figuri, inkluzite Charles Darwin, qua laudis la humanitara efekto dil misiono. Nun, ca expediciono restas marko en medikala historio, montrante la povo di globala sanes-iniciativi e ciencala novigo por salvar vivi. Ido-Saluto! TWU Editita dal Germana Ido-Societo *TWU V.I.S.D.P. Thomas Schmidt, Berlin Herausgeber / Editerio Deutsche Ido-Gesellschaft e.V. (Germana Ido-Societo) c/o ver.di Berlin / FB 8 Am Bahnhof Westend 3 D-14059 Berlin Redaktion / Redakterio Ido-amiki Berlin c/o ver.di Berlin / FB 8 Am Bahnhof Westend 3 D-14059 Berlin E-Mail: ido-saluto@idolinguo.de Redakteure / Redakteri Rudolf Gensch (rg) Rainer Höhling (rh) Günter Schlemminger (gs) Thomas Schmidt (ts) Eberhard Scholz (es) Jürgen Viol (jv) Redaktionsschluss / Redakt-fino 01.12.2024 Satz und Layout / Kompostado e formizo Thomas Schmidt Bengt Klatte Auflage / Edituro 200 Druck / Imprimo csv-copyshop-berlin Vertrieb / Distributo Rudolf Gensch Bankverbindung / Banko-komuniko Deutsche Ido-Gesellschaft e. V. Postbank Berlin IBAN: DE88 1001 0010 0184 5661 06 BIC: PBNKDEFF Edito: 2025/1 Das deutsche Jahresabonnement der Papierausgabe beträgt 24,00 Euro. Der Betrag ist an die obige Bankverbindung zu überweisen mit dem Verwendungszweck „Abo Ido-Saluto“. Der Jahresbeitrag für die DIG-Mitgliedschaft beträgt ebenfalls 24,00 Euro. Mitgliedsbeiträge und Spenden sind steuerlich absetzbar. Die Verwendung der Texte ist nach Genehmigung des Herausgebers erlaubt. Um ein Belegexemplar wird gebeten. Zitate bedürfen der Genehmigung der Redaktion und des Herausgebers. Die Bilder, Zeichnungen sowie die grafischen Arbeiten unterliegen dem Urheberrecht und bedürfen der Freigabe durch den Urheberrechtsinhaber. Das Scannen von Seiten - für den persönlichen Bedarf – ist ohne Genehmigung des Herausgebers erlaubt.